NguyÔn Tri Ph­¬ng (NguyÔn V¨n Ch­¬ng), §¹i thÇn triÒu NguyÔn, danh t­íng chèng Ph¸p cuèi thÕ kû 19.

     ¤ng sinh ngµy 9.9.1800, quª Phong Ch­¬ng, H­íng §iÒn tØnh Thõa Thiªn. XuÊt th©n trong mét gia ®×nh lµm ruéng vµ nghÒ thî méc, cha lµ NguyÔn V¨n §¶ng, mÑ lµ NguyÔn ThÞ ThÓ. V× nhµ nghÌo nªn kh«ng xuÊt th©n tõ khoa b¶ng, nhê ý chÝ tù lËp, «ng ®· lµm nªn sù nghiÖp lín.

     Lµ ng­êi dòng m·nh, l¾m m­u ch­íc, tËn tuþ víi c«ng viÖc, ®­îc tin dïng nªn ®­îc phong th­ëng nhiÒu chøc quan träng qua c¸c triÒu vua Minh M¹ng, ThiÖu TrÞ vµ Tù §øc. §Æc biÖt, nhiÒu n¨m lµm Tæng ®èc c¸c tØnh Gia §Þnh, Biªn Hoµ, VÜnh Long, §Þnh T­êng, An Giang vµ Hµ Tiªn.

     N¨m 1860, «ng gi÷ chøc Gia §Þnh qu©n thø, Thèng ®èc qu©n vô cïng Tham t¸n ®¹i thÇn Ph¹m ThÕ HiÓn tr«ng coi viÖc qu©n sù ë miÒn Nam. ¤ng x©y dùng ®¹i ®ån ChÝ Hoµ (cßn gäi lµ Kú Hoµ). Ngµy 25.10.1861, qu©n Ph¸p c«ng ph¸ ®¹i ®ån, «ng chØ huy qu©n lÝnh chèng cù quyÕt liÖt. Råi «ng bÞ th­¬ng, em trai «ng lµ NguyÔn Duy tö trËn vµ ®¹i ®ån thÊt thñ, Gia §Þnh bÞ chiÕm, «ng bÞ h¹ chøc. N¨m 1872, gi÷ chøc Tuyªn s¸t ®æng søc ®¹i thÇn, thay mÆt triÒu ®×nh xem xÐt viÖc qu©n sù ë B¾c Kú khi qu©n Ph¸p uy hiÕp Hµ Néi. Ngµy 19.11.1873, Ph¸p ®¸nh óp thµnh Hµ Néi, «ng kiªn quyÕt ®¸nh tr¶ ®Õn cïng, trËn chiÕn diÔn ra ¸c liÖt, kh«ng mét chót khoan nh­îng. Song, do ¸p lùc cña qu©n ®Þch qu¸ m¹nh, con «ng lµ NguyÔn L©m bÞ ®¹n chÕt, «ng bÞ träng th­¬ng vµ bÞ b¾t. §­îc lÝnh Ph¸p cøu ch÷a, «ng kh¶ng kh¸i tõ chèi vµ nãi r»ng: "B©y giê, nÕu ta chØ g¾ng lay l¾t mµ sèng, sao b»ng thung dung chÕt vÒ viÖc nghÜa". Sau ®ã, «ng tuyÖt thùc gÇn mét th¸ng vµ mÊt vµo ngµy 20.12.1873, thä 73 tuæi. Thi hµi 2 cha con ®­îc ®­a vÒ an t¸ng t¹i quª nhµ.

     Vua Tù §øc phª chuÈn c¶i tªn «ng lµ NguyÔn Tri Ph­¬ng (1850) vµ tù so¹n bµi v¨n tÕ khãc ba vÞ c«ng thÇn vµ cho lËp ®Òn thê «ng t¹i quª nhµ sau khi «ng mÊt. ¤ng lµ mét dòng t­íng, ®­îc ghi chÐp c«ng tr¹ng vµo bia ®¸ ë Toµ Vâ miÕu HuÕ.

     §Ó t­ëng nhí vÒ «ng, mét danh t­íng chèng Ph¸p ®· quyÕt chiÕn anh dòng b¶o vÖ thµnh Hµ Néi, Tæng côc B­u §iÖn ph¸t hµnh bé tem "Kû niÖm 200 n¨m sinh Tæng ®èc NguyÔn Tri Ph­¬ng (1800 - 2000)".

     Bé 1 tem, gi¸ mÆt 400®: giíi thiÖu h×nh ¶nh NguyÔn Tri Ph­¬ng, thÓ hiÖn qua bøc t­îng ®­îc x©y dùng ë thµnh §Þnh H¶i x­a t¹i §µ N½ng, lµ n¬i «ng gi÷ chøc TuÇn phñ Nam NghÜa (1840), tr«ng coi bè phßng cöa biÓn §µ N½ng, sau ®ã lµm Tæng ®èc An-Hµ (An Giang, Hµ Tiªn), Tæng ®èc Long-T­êng (VÜnh Long, §Þnh T­êng).

     Vãc d¸ng trong t­ thÕ hiªn ngang cña mét dòng t­íng bªn h×nh ¶nh thµnh Hµ Néi x­a, gîi vÒ trËn chiÕn quyÕt tö ®Ó b¶o vÖ thµnh Hµ Néi, chèng thùc d©n Ph¸p vµo cuèi thÕ kû 19.